De werk-privébalans is voor staf van universiteiten altijd een uitdaging geweest; de hoge werkdruk vraagt dat we er veel uren aan wijden, het is niet het soort werk dat we makkelijk loslaten en de flexibiliteit en bereikbaarheidsverwachtingen maken het moeilijk los te koppelen van werk wanneer het daar eigenlijk tijd voor is. Nu we thuiswerken en online met elkaar verbonden zijn, lopen werk en privé nog meer door elkaar heen. En dat heeft belangrijke gevolgen, zo blijkt uit ons onderzoek.

Wij hebben onderzocht wat de impact is van de coronamaatregelen op werkattitudes en welzijn. Onder de respondenten waren veel medewerkers van de universiteit. Niet geheel verrassend is dat de meerderheid van de respondenten sinds de invoering van de coronamaatregelen vaker vermoeid is vanwege het vele videobellen (videocall fatigue noemen we dat). Verder rumineren zij meer en lukt het hen een stuk minder goed dan voorheen om los te koppelen van werk. Mensen ervaren meer onderbrekingen en afleidingen tijdens het werk en zijn (wellicht daardoor) minder productief. Ze hebben minder plezier en voelen zich minder bevlogen in hun werk. Het gevoel van sociale verbondenheid is voor velen afgenomen. Wel ervaren mensen meer autonomie, al bleek dit eigenlijk alleen te gelden voor de groep die geen kinderen heeft. Van de verschillende factoren die we onderzocht hebben, vertoont de vervaging van de grenzen tussen werken en privé de grootste verandering, in dit geval een toename. Dat wil zeggen dat velen moeite hebben om werk te scheiden van de privésfeer. Zij hebben te maken met zogenaamde blurred boundaries.

We hebben ook stilgestaan bij gezondheid en geluk. Onder onze respondenten waren nauwelijks veranderingen in mentale en fysieke gezondheid waar te nemen. Wel gaven mensen aan tijdens de crisis gelukkiger te zijn dan voorheen. Als we vervolgens kijken naar leefstijl, dan ontstaat een ander beeld. Men is bij de eerste lockdown veel meer sedentair gedrag gaan vertonen. Ook zijn mensen minder (goed) gaan slapen, bewegen ze minder en nemen ze iets minder tijd voor ontspanning. Positief is dat men gezonder is gaan eten en iets minder alcohol is gaan drinken tijdens de eerste lockdown. Maar het moge duidelijk zijn dat over het algemeen de leefstijl en daarmee het welzijn van mensen erop achteruit is gegaan. Een oorzaak daarvan is te vinden in de blurred boundaries en de emotionele uitputting (een element van burn-out) die voor velen daarbij komt kijken. Degenen die een vervaging van de scheidslijn tussen werk en privé ervaren en daar emotioneel uitgeput van raken, zijn slechter gaan slapen, minder gaan bewegen, ongezonder gaan eten en minder gaan ontspannen.

Deze verslechtering in leefstijlgedrag is wellicht een gevolg van het thuiswerken waar we ons niet zo van bewust zijn. Het belang van leefstijl verdient volgens ons in de huidige tijd speciale aandacht. Uit onze studie volgt dat belang namelijk heel duidelijk. Enerzijds hangt leefstijl (in termen van slaap, voeding, beweging en ontspanning) positief samen met geluk, gezondheid en productiviteit. Anderzijds – en dat is misschien nog wel belangrijker in een tijd dat de balans tussen werk en privé zoekraakt – maakt een gezonde leefstijl weerbaar door te beschermen tegen de negatieve gevolgen van blurred boundaries en emotionele uitputting. Uit onze studie is gebleken dat degenen die tijdens de lockdown volgens de norm bewogen (elke dag minimaal een half uur matig intensief), aten (voldoende groente en fruit) en sliepen (tussen de 7 en 9 uur van goede kwaliteit), minder last hadden van die negatieve effecten. Een gezonde leefstijl werkt dus als het ware als een buffer en zorgt voor behoud van geluk en welzijn.

Dat roept de vraag op: wie is er verantwoordelijk voor jouw gezondheid? Die verantwoordelijkheid wordt misschien nog te veel bij het individu gelegd. Leefstijl is in principe een privéaangelegenheid, maar de maatschappij en de inrichting van je werkplek bepalen voor een groot deel de keuzes die jij maakt en dus jouw leefstijlgedrag. Bovendien laat onderzoek keer op keer zien hoe groot de invloed is van werk op de privésfeer. Daarbij kunnen we denken aan leefstijlgedrag, maar ook aan de dynamiek tussen partners thuis. Een paradoxaal resultaat zoals in onze studie – dat een gezonde leefstijl belangrijk is om met blurred boundaries om te gaan maar tegelijkertijd door die blurred boundaries wordt bemoeilijkt – hebben we eerder gevonden in eigen onderzoek naar tweeverdieners: vermoeidheid door werk vraagt dat partners elkaar thuis van sociale steun voorzien, maar dat is nu net moeilijker na een harde dag werken. Wanneer we zo’n grote invloed zien van werk op het privédomein, hoe privé is dat domein dan nog? Het lijkt dan ook te makkelijk om te zeggen dat werkgevers zich niet moeten bemoeien met wat er achter de voordeur van hun werknemers speelt.

Sinds COVID-19 is de werkomgeving dusdanig veranderd dat ook ons leefstijlgedrag veranderd is. We staan daar in ieder geval voor uitdagingen. Voor degenen die vervaging van de grenzen tussen werk en privé ervaren, is het juist belangrijk om gezond te leven, en vooral om goed te slapen en regelmatig te bewegen. Echter blijken we op de vervaagde grenzen te reageren met ongezond gedrag. Deze reactie kan gezien worden als maladaptief en dysfunctioneel. We kunnen het coronavirus de schuld geven en we moeten in de spiegel kijken, maar de verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij het individu. We kunnen het simpelweg niet alleen.

Langs deze weg willen we daarom een oproep doen aan iedereen op de universiteit. Laten we de handen ineenslaan om een organisatiecultuur of werkklimaat te creëren waarin we voor elkaar zorgen en gezond gedrag stimuleren. Een werkomgeving waarin overwerken niet de norm is, waarin we elkaar stimuleren om regelmatig van de stoel op te staan en proberen te korten op het zittend vergaderen, waarin we af en toe een lunchwandelingetje maken en waarin we het recht hebben om onbereikbaar te zijn én dat van elkaar respecteren. Als werkgever kan de universiteit daar nog veel meer haar verantwoordelijkheid in pakken. De Universiteit Leiden profileert zich als Healthy University en erkent daarmee de rol die zij heeft in het helpen van medewerkers bij het leiden van een gezond leven. Denk daarbij aan het aanbod van de restaurants in de universiteitsgebouwen of de aanwezigheid van een fruitschaal op de gang versus een snoeppot of snackautomaat. Er zijn al veel mooie initiatieven onder de noemer van Healthy University, maar we hebben als universiteit nog een flinke slag te maken in het uitdragen van gezonde waarden en normen, het aanbieden van informatie en workshops over een gezonde leefstijl, het daadwerkelijke aanbod van en de toegang tot gezonde opties en tot slot de communicatie over dit alles op de werkvloer.

Het thuiswerken blijft nog wel even de norm. Probeer elkaar daarom te steunen en te motiveren in een gezonde leefstijl. Enkele tips zijn:

• Wandel ’s ochtends en/of ’s middags (het liefst vóór de maaltijd) een rondje in de buitenlucht.
• Kies voor groenten en/of fruit tijdens je lunch en eet ook ’s avonds gezond.
• Vind een avondroutine om goede slaap te bevorderen; op tijd naar bed, geen werk laat in de avond, geen alcohol en cafeïne in de avond, niet meer eten twee uur voordat je naar bed gaat en geen blauw licht van de tv, computer of telefoon in de uren voordat je gaat slapen.
• Plan elke dag een momentje in om te ontspannen.
• Vraag je leidinggevende en collega’s maar ook de mensen in je privéomgeving om hulp en geef hun praktische en sociale steun waar nodig.

Het is belangrijk te onthouden dat de verschillende leefstijlfactoren samenhangen. Zo zal je waarschijnlijk beter slapen als je overdag voldoende hebt bewogen. Juist in deze tijden van thuiswerken is het belangrijk om een gezonde leefstijl een prioriteit te maken en te voorkomen dat je welzijn aan het kortste eind trekt. Ons advies is om je leefstijl proactief aan de thuiswerksituatie aan te passen in plaats van het thuiswerken jouw leefstijl (negatief) te laten beïnvloeden.